Quyền lực nào giúp các tỷ phú ngày càng giàu hơn?

Các tỷ phú Mỹ. Ảnh: Forbes.

Đối với nhiều người Mỹ, kinh tế trong năm năm qua rất khó khăn. Giá cả tăng vọt trong khi thu nhập không bắt kịp. Lãi suất thế chấp cao khiến việc mua nhà trở nên bất khả thi. Tỷ lệ thất nghiệp cũng liên tục tăng.

Các cấp độ giàu có

Nhưng đối với một nhóm rất nhỏ, năm năm qua không thể nào tốt hơn được nữa.

Tài sản của các tỷ phú thế giới đã tăng 54% vào năm 2020, lúc đỉnh điểm của đại dịch Covid-19. Và ngay cả trong bối cảnh kinh tế bất ổn, thị trường chứng khoán vẫn tiếp tục tăng trưởng. Xu hướng này chỉ mang lại lợi ích cho một số ít người Mỹ: 10% dân số sở hữu 93% tài sản trên thị trường chứng khoán.

Giải thích hiện tượng này, nhà nghiên cứu bất bình đẳng Chuck Collins cho hay: "Những người giàu đã mua máy bay phản lực, mua nhà cửa và biệt thự, và giờ họ lại mua cả thượng nghị sĩ và các cơ quan truyền thông. Những người giàu đang tìm mọi cách lợi dụng hệ thống xã hội bất bình đẳng hiện tại".

Là người trong cuộc, Collins có tư cách để nói điều đó. Không chỉ là một học giả, ông còn là chắt của Oscar F. Mayer, người sáng lập một thương hiệu chế biến thịt lớn ở Mỹ. Ông cũng là thành viên của Patriotic Millionaires, một nhóm người Mỹ giàu có nhưng ủng hộ việc tăng thuế cho người giàu.

Những kiến thức và trải nghiệm về sự bất bình đẳng của Collins đã được ông đưa vào cuốn Burned by Billionaires. Theo đó, để giúp công chúng hiểu được thế giới của người giàu, ông đã mượn cách lý giải của nhà báo Robert Frank, với những cấp độ như dư dả, hơi giàu, giàu vừa phải, rất giàu và tỷ phú.

Collins cũng đưa ra các chỉ số thu nhập cho từng cấp độ, ví dụ những hộ gia đình dư giả có thu nhập ít nhất 110.000 USD/năm và tổng tài sản trên 1,5 triệu USD. Các cấp độ cao hơn dần dần là: có tài sản từ 6 triệu đến 13 triệu USD; tài sản trung bình 37 triệu USD; tài sản từ 60 triệu đến 1 tỷ USD. Và ở cấp cao nhất là khoảng 800 tỷ phú Mỹ, những người nằm trong số top giàu nhất thế giới và quyền lực của họ vượt xa những người chỉ giàu có đơn thuần.

Hệ thống nào đứng sau giới tỷ phú?

Để hiểu con đường làm giàu và duy trì sự giàu có của giới tỷ phú, Collins chia thành bốn hạng mục: làm giàu, duy trì tài sản, thâu tóm chính trị và tận dụng triệt để các nguồn lực.

Cuốn sách ra mắt ngày 7/10. Ảnh: Amazon.

Theo Collins, khi nghĩ về sự giàu có, nhiều người Mỹ thường chỉ nghĩ đến bước đầu tiên. Mọi người có thể tạo ra tài sản thông qua khởi nghiệp hoặc điều hành một doanh nghiệp thành công. Nhưng để lên tới cấp độ cao nhất, những người này cần sự đầu tư và chiến lược nghiêm túc trong ba bước tiếp theo.

Collins mô tả rất cụ thể về "ngành công nghiệp bảo vệ tài sản": các luật sư thuế, kế toán và người quản lý tài sản. Đây là đội ngũ chuyên nghiệp đảm bảo giới siêu giàu giảm thiểu tối đa mức thuế cần đóng.

Chưa kể, để bảo vệ được tài sản, một gia đình cần sự ủng hộ về mặt chính trị. Collins cho biết, đạt tới khối tài sản trên 40 triệu USD tương đương với việc đã có sự liên hệ với quyền lực chính trị và chúng có thể được sử dụng để bảo vệ tài sản và tích lũy của cải.

Giai đoạn cuối cùng là một kiểu tích lũy tài sản khác, mà Collins gọi là tận dụng triệt để mọi nguồn lực. Theo đó, giới siêu giàu tiếp cận gần như mọi khía cạnh trong cuộc sống hàng ngày của người Mỹ, chủ yếu thông qua các quỹ đầu tư tư nhân, để kiếm lợi.

“Các quỹ tư nhân đang tìm kiếm mọi ngóc ngách của nền kinh tế, nơi họ có thể khai thác lợi nhuận và bóp nghẹt mọi thứ”, Collins nói.

Collins cũng chia sẻ câu chuyện về gia đình Mars, nổi tiếng về sức mạnh thống trị trên thị trường bánh kẹo, với nhiều thương hiệu như M&Ms, Snickers và Skittles. Nhưng không nhiều người để ý họ cũng đã thâu tóm cả ngành công nghiệp thú cưng, với hàng loạt sản phẩm chăm sóc thú cưng và hơn 2.500 cơ sở chăm sóc thú cưng trên khắp nước Mỹ.

Hậu quả cho đa phần người dân

Hệ lụy của sự bất bình đẳng này không chỉ dừng lại ở việc một số ít người ngày càng giàu có, mà ở việc đa phần người dân phải trả nhiều tiền hơn cho các hóa đơn chăm sóc sức khỏe, tiền thuê nhà và thú y trong khi mức lương không tăng đáng kể.

Theo Collins, “những nhà tài phiệt quyền lực nhất hiểu rằng người dân đang bị bỏ lại phía sau và đang gặp khó khăn về kinh tế”. Nhưng thay vì hỗ trợ người dân, họ đưa điều đó vào ván bài chính trị. Ví dụ, đảng Cộng hòa “truyền tải thông điệp rằng đảng Dân chủ chỉ ủng hộ giới tinh hoa, chỉ quan tâm đến các CEO Hollywood giàu có. Còn chúng tôi mới là những người quan tâm đến bạn”, ông nói.

Nhưng Collins đã chỉ ra điều trớ trêu là ông Trump đã bổ nhiệm một loạt tỷ phú vào nội các của mình ngay sau khi nhậm chức. Trong khi Elon Musk, người từng có vai trò ngắn ngủi nhưng đầy quyền lực phụ trách việc cắt giảm lớn lực lượng lao động liên bang, thì các bộ trưởng thương mại, tài chính, giáo dục và nội vụ khác cũng đều là tỷ phú.

Câu chuyện dường như cũng khó khác đi nếu đảng Dân chủ, vốn cũng bị các tỷ phú và giới nhà giàu thâu tóm, lên nắm quyền.

Collins nhớ lại bốn năm trước, khi đảng Dân chủ nắm quyền kiểm soát Nhà Trắng và cả hai viện của Quốc hội. Lúc đó họ đã đưa ra dự luật trị giá 4,3 tỷ USD nhằm giải quyết khủng hoảng khí hậu, gói y tế Medicaid, nhà ở và chăm sóc trẻ em, cùng nhiều lĩnh vực khác. Nguồn tiền cho dự luật này dự kiến ​​đến từ những thay đổi trong hệ thống thuế, bao gồm tăng thuế đối với giới siêu giàu và bịt kín các lỗ hổng thuế.

Tuy nhiên, dự luật này đã bị bác bỏ tại Thượng viện vì hai nghị sĩ Dân chủ trung dung, Joe Manchin của Tây Virginia và Kyrsten Sinema của Arizona.

Collins nói: "Quyền lực của giới siêu giàu không phải là tạo ra cái gì mới mà đơn thuần là ngăn chặn một điều mới có thể diễn ra. Ngăn chặn dễ hơn là tạo ra điều gì đó có ý nghĩa".