Các nước gần Việt Nam triển khai chính sách vừa ban hành thế nào?

Tại Diễn đàn kinh tế Việt Nam lần 4-2025 do Báo Người Lao Động tổ chức sáng 31-12, GS Nguyễn Đức Khương, Thành viên Hội đồng tư vấn quốc gia về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; Chủ tịch AVSE Global; Giám đốc phát triển quốc tế Tổ hợp đại học Leonard de Vinci, cho rằng việc ban hành một chính sách đúng đắn mới chỉ là điều kiện cần. Bởi, từ văn bản đến thực tiễn đời sống luôn tồn tại một "độ trễ" nhất định, và tại Việt Nam, khoảng cách này vẫn còn khá lớn. Nhìn ra khu vực, các quốc gia láng giềng đã giải bài toán "từ chính sách đến hành động" như thế nào?

GS Nguyễn Đức Khương phát biểu trực tuyến từ nước ngoài

Thực tế cho thấy việc chính sách phải liên tục điều chỉnh để thích ứng với biến động là thách thức chung của toàn cầu. Tuy nhiên, mức độ tương thích giữa chính sách và thực thi lại có sự phân hóa rõ rệt. Theo các đánh giá quốc tế, Singapore và Hàn Quốc đạt mức rất cao trong việc này; Nhật Bản và Trung Quốc ở mức cao; trong khi các quốc gia phát triển như Đức cũng chỉ ở mức trung bình cao.

Bài học từ những "người khổng lồ" châu Á

Tại Singapore, bí quyết nằm ở "bộ não" điều phối. Quốc gia này áp dụng các chuẩn mực quản trị toàn cầu, thiết lập một trung tâm điều phối chính sách cực mạnh, trong đó Bộ Tài chính đóng vai trò trọng yếu. Singapore gắn chặt trách nhiệm giải trình và đặc biệt coi trọng việc thu hút nhân tài vào bộ máy công quyền. Nhờ đó, các chính sách được thiết kế không chỉ để giải quyết vấn đề trước mắt mà tạo ra tác động đồng bộ, liên tục trên toàn hệ thống.

TS Trần Du Lịch: Động lực tăng trưởng dựa vào xuất khẩu đang tiệm cận giới hạnĐỌC NGAY

Trong khi đó, Hàn Quốc là hình mẫu của mô hình "Nhà nước kiến tạo" gắn liền với khu vực tư nhân. Mối quan hệ giữa Nhà nước và doanh nghiệp tại đây được ví như một "khế ước" với kỷ luật cao và trách nhiệm rõ ràng cùng hướng tới mục tiêu quốc gia. Hàn Quốc duy trì sự nhất quán đáng kinh ngạc trong chiến lược công nghiệp dài hạn, đặc biệt là năng lượng và thương mại, giúp họ triển khai hạ tầng và công nghệ với tốc độ thần tốc mà không bị lỡ nhịp phát triển.

Với Nhật Bản, hiệu quả thực thi dựa trên "kỷ luật thể chế", không bị phụ thuộc vào nhiệm kỳ chính trị. Đội ngũ cán bộ kỹ trị có năng lực chuyên sâu cùng cơ chế tham vấn chính thức giữa "Nhà nước - Doanh nghiệp - Giới học thuật" giúp chính sách luôn sát sườn thực tế. Đặc biệt, Nhật Bản rất mạnh dạn trong phân quyền, trao sự chủ động cho chính quyền địa phương dựa trên nền tảng niềm tin vững chắc.

Còn tại Trung Quốc – nơi Việt Nam đang tham khảo nhiều kinh nghiệm phát triển hạ tầng – từ khóa là "thí điểm" và "kết quả". Cách làm phổ biến là triển khai thí điểm mô hình mới, nếu hiệu quả sẽ nhân rộng thần tốc trên toàn quốc (như hệ thống đường sắt cao tốc). Cán bộ được đánh giá dựa trên KPI cụ thể, gắn trách nhiệm cá nhân trực tiếp với hiệu quả công việc cuối cùng.

Việt Nam cần chuyển từ "quản lý thủ tục" sang "quản trị hiệu quả"

Từ kinh nghiệm của các nước, để thu hẹp khoảng cách giữa chính sách và thực thi, Việt Nam cần một cuộc chuyển đổi tư duy mạnh mẽ.

Trước hết, cần chuyển từ tư duy quản lý nặng về thủ tục sang tư duy quản trị tập trung vào hiệu quả. Điều này đòi hỏi đội ngũ cán bộ phải có kỹ năng chuyên sâu, dám chịu trách nhiệm và một hệ thống đo lường, đánh giá (KPI) minh bạch.

Thứ hai, chính sách cần tầm nhìn dài hạn và tính liên kết. Tình trạng các bộ, ngành ban hành chính sách rời rạc, "mạnh ai nấy làm" cần được loại bỏ để thay bằng chiến lược tổng thể, xuyên suốt.

Thứ ba, vai trò của khu vực tư nhân cần được đặt đúng vị thế. Doanh nghiệp tư nhân là động lực tạo ra giá trị và việc làm, do đó, họ cần được tham gia sâu vào quá trình tham vấn chính sách. Tiếng nói của doanh nghiệp sẽ giúp chính sách "hơi thở" của cuộc sống hơn là những văn bản trên bàn giấy.

GS Nguyễn Đức Khương kỳ vọng trong nhiệm kỳ mới, Quốc hội sẽ có thêm nhiều đại biểu chuyên trách xuất thân từ khối doanh nghiệp. Bởi, sự tham gia chủ động của họ trong quy trình lập pháp sẽ là chìa khóa để cải thiện môi trường kinh doanh thực chất, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong dài hạn.