Đề xuất tiêu chí mới về diện tích, dân số cấp tỉnh, xã sau sáp nhập

Hà Nội và TPHCM là đơn vị hành chính đặc biệt

Bộ Tư pháp đang thẩm định Dự thảo Nghị định về phân loại đơn vị hành chính cấp tỉnh, xã. Tại tờ trình, Bộ Nội vụ viện dẫn theo các nghị quyết đã được Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua, cả nước có 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh và 3.321 cấp xã.

Quá trình sắp xếp các đơn vị hành chính đã làm thay đổi căn bản quy mô địa bàn và dân số trung bình, vượt xa ngưỡng chuẩn được xây dựng trong Nghị quyết số 1211/2016 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Bên cạnh đó, việc hình thành “đặc khu” là hoàn toàn mới, nằm ngoài phạm vi điều chỉnh của nghị quyết trên.

Hà Nội và TPHCM tiếp tục là đơn vị hành chính loại đặc biệt.

Trên cơ sở đó, nghị định được xây dựng nhằm xây dựng bộ tiêu chí phân loại đơn vị hành chính trên cơ sở kế thừa có chọn lọc quy định còn phù hợp, sửa đổi các nội dung không còn phù hợp với thực tiễn sau sáp nhập.

Về tiêu chuẩn, dự thảo nghị định quy định, trừ thành phố Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh là đơn vị hành chính loại đặc biệt, các đơn vị hành chính còn lại được phân thành 3 loại (loại I, loại II, loại III), được thực hiện bằng phương thức tính điểm.

Cụ thể, với thành phố trực thuộc trung ương, dự thảo quy định thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh là đơn vị hành chính loại đặc biệt, các thành phố trực thuộc trung ương là đơn vị hành chính loại I.

Theo Bộ Nội vụ, thực tế, các thành phố như Huế, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ đã đáp ứng đầy đủ các tiêu chí cao nhất về dân số, diện tích, kinh tế - xã hội, hạ tầng, tài chính và quản trị. Do đó, thủ tục phân loại chỉ mang tính hình thức.

“Việc quy định các thành phố này đương nhiên thuộc loại I vừa bảo đảm ổn định, minh bạch, giảm thủ tục, vừa tạo cơ sở pháp lý cho chính sách đặc thù phù hợp với vai trò của các thành phố này”, Bộ Nội vụ nêu rõ.

Các tỉnh sẽ phân thành 3 loại theo 5 tiêu chuẩn

Đối với các tỉnh, dự thảo nghị định quy định phân thành 3 loại (loại I, II, III) dựa trên tổng số điểm của 5 nhóm tiêu chuẩn , gồm: Tiêu chuẩn quy mô dân số; diện tích tự nhiên; số lượng đơn vị hành chính trực thuộc; điều kiện kinh tế - xã hội; và tiêu chuẩn yếu tố đặc thù.

Đối với cấp xã, dự thảo Nghị định cũng phân thành 3 loại (loại I, II, III) dựa trên tổng số điểm của 4 nhóm tiêu chuẩn, cụ thể: Tiêu chuẩn quy mô dân số; diện tích tự nhiên; điều kiện kinh tế - xã hội; và yếu tố đặc thù.

Tương tự với cấp phường, dự thảo cũng quy định 3 loại (loại I, II, III) dựa trên tổng số điểm của 4 nhóm tiêu chuẩn tương tự như đối với xã nhưng có điều chỉnh mức tối đa, tối thiểu của từng tiêu chí, tiêu chuẩn cho phù hợp đặc thù về quy mô dân số, diện tích tự nhiên và trình độ phát triển kinh tế - xã hội của phường.

Trong khi đó, đối với đặc khu , dự thảo Nghị định quy định theo hướng, đối với đặc khu được phân loại đô thị thì áp dụng tiêu chuẩn phân loại của phường, các trường hợp còn lại áp dụng tiêu chuẩn phân loại của xã; đồng thời quy định điểm yếu tố đặc thù của đặc khu là 10 điểm (tối đa).

Bộ Nội vụ nhấn mạnh, ngoài hệ thống thang điểm theo các tiêu chí, tiêu chuẩn nêu trên, dự thảo nghị định còn quy định về điểm ưu tiên đối với các đơn vị hành chính có quy mô vượt trội (tỉnh, xã có diện tích tự nhiên từ 300% tiêu chuẩn theo quy định; phường có quy mô dân số từ 300% tiêu chuẩn theo quy định).

Cùng với đó là điểm ưu tiên với đơn vị hành chính thuộc khu vực đặc biệt khó khăn hoặc được xác định có vị trí, vai trò trung tâm phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh/thành phố hoặc khu vực liên xã, phường.

“Việc quy định mức điểm ưu tiên là cơ chế nhằm bảo đảm các đơn vị hành chính có tính chất vượt trội, trọng yếu được quan tâm bố trí nguồn lực để đầu tư, phát triển và quản lý”, Bộ Nội vụ lý giải.