Với người lao động, tín hiệu rõ nhất là chi phí sinh hoạt tăng nhanh, từ bữa cơm gia đình, khẩu phần ăn công nhân đến giá thực phẩm, rau củ, thịt cá... đều đắt lên từng ngày. Đằng sau đó không chỉ là câu chuyện "mùa mưa rau tăng giá", mà là tổng hòa của nhiều áp lực phức tạp, như: thiên tai, chi phí đầu vào tăng, biến động tỉ giá, giá xăng dầu - điện - dịch vụ công được điều chỉnh, tăng lương cơ sở và nhiều thay đổi chính sách thuế chuẩn bị có hiệu lực.
Ở góc độ kinh tế học, Việt Nam đang bước vào giai đoạn lạm phát chi phí đẩy rõ rệt. Đây là dạng lạm phát khó kiểm soát nhất vì không thể giải quyết đơn thuần bằng các biện pháp tiền tệ như siết tín dụng hay tăng lãi suất. Nếu thắt chặt quá mức, tăng trưởng sẽ suy yếu, trong khi giá cả vẫn chịu áp lực từ phía cung. Nếu không xử lý khéo, lạm phát cuối năm có thể vượt xa mục tiêu đề ra, bào mòn thu nhập thực và làm nặng thêm đời sống của hàng triệu lao động.
Để bảo đảm ổn định giá cả và giữ vững an sinh, cần một gói giải pháp tổng thể, đủ mạnh và triển khai đồng bộ.
Giá cả thực phẩm tăng ảnh hưởng lớn đến đời sống người dân. Ảnh: QUỲNH TRÂM
Thứ nhất, đối với nhóm hàng nông sản - thực phẩm, Nhà nước cần phối hợp chặt chẽ với các địa phương để nhanh chóng khôi phục sản xuất sau thiên tai, tổ chức lại vùng trồng và chuỗi cung ứng. Những mặt hàng thiếu hụt cục bộ có thể xem xét nhập khẩu linh hoạt để bổ sung nguồn cung, giúp "hạ nhiệt" thị trường, tránh tình trạng găm hàng, thổi giá. Hệ thống bình ổn giá tại các đô thị lớn cần tăng cường vai trò điều tiết trong thời điểm cao điểm Tết.
Thứ hai, chính sách điều hành tỉ giá phải linh hoạt nhưng có mục tiêu. Khi doanh nghiệp và người dân tin rằng tỉ giá không biến động sốc, tâm lý găm giữ ngoại tệ sẽ giảm. Đây là yếu tố then chốt vì chỉ cần xuất hiện kỳ vọng mất giá VNĐ, nhiều nhóm hàng sẽ lập tức tăng giá theo hiệu ứng "tự vệ". Song song đó, doanh nghiệp cần được khuyến khích sử dụng các công cụ phòng ngừa rủi ro tỉ giá hoặc đàm phán lại hợp đồng nhập khẩu dài hạn để chia sẻ biến động chi phí.
Thứ ba, đối với các mặt hàng do Nhà nước quản lý như xăng dầu, điện, cần xây dựng kịch bản điều hành theo hướng dự báo được, tránh điều chỉnh giá dồn dập trong thời gian ngắn. Khi buộc phải tăng, cần giải thích minh bạch về nguyên nhân, lộ trình và tác động, đồng thời cân nhắc sử dụng công cụ thuế - phí để giảm một phần áp lực trong giai đoạn nhạy cảm. Việc điều hành chủ động và có tầm nhìn sẽ giúp ổn định kỳ vọng thị trường.
Thứ tư, giảm chi phí phi sản xuất cho doanh nghiệp cũng là giải pháp quan trọng. Nhiều khoản chi hiện nay không đến từ nguyên liệu mà từ thủ tục hành chính rườm rà, phí kiểm tra chuyên ngành, chi phí logistics hay các khâu trung gian không cần thiết. Nếu cắt giảm được các chi phí này, giá hàng hóa sẽ bớt chịu áp lực tăng.
Cuối cùng, kiểm soát kỳ vọng lạm phát thông qua minh bạch thông tin. Khi người dân hiểu rõ nguyên nhân tăng giá và thấy Nhà nước có giải pháp cụ thể, nhất quán, tâm lý hoang mang, mua tích trữ hay nâng giá theo tin đồn sẽ giảm đáng kể. Ngược lại, nếu thông tin thiếu đầy đủ, kỳ vọng lạm phát có thể tự "thổi phồng" giá cả, ngay cả khi chi phí thực tế chưa tăng tương ứng.
Kiểm soát lạm phát cuối năm 2025, vì thế, không chỉ là bài toán kỹ thuật của các cơ quan điều hành vĩ mô, mà là nhiệm vụ gắn trực tiếp với bữa ăn, tiền điện, tiền xăng và giỏ hàng Tết của hàng triệu gia đình. Giữ lạm phát trong tầm kiểm soát chính là giữ vững vùng an toàn cho đời sống người dân và tạo nền tảng ổn định cho tăng trưởng năm 2026 và các năm tiếp theo.
