Theo ông, khi hai trung tâm tài chính quốc tế của Việt Nam đi vào hoạt động, có mở ra cơ hội phát triển ngân hàng xanh?
Tôi cho rằng đây là cửa ngõ hội nhập tài chính bền vững thực sự của Việt Nam. Trước đây, các ngân hàng trong nước gặp khó khi tiếp cận nguồn vốn xanh quốc tế vì khác biệt về tiêu chuẩn báo cáo, quản trị rủi ro môi trường - xã hội, hay thiếu cơ chế định danh dự án xanh. Nhưng khi các trung tâm tài chính quốc tế vận hành theo chuẩn ESG và IFRS - Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế, chúng ta sẽ có một “ngôn ngữ chung” với các nhà đầu tư toàn cầu.
Điều này cho phép ngân hàng Việt Nam tiếp cận trực tiếp vốn từ các quỹ khí hậu, quỹ ESG và các định chế tài chính phát triển như IFC, ADB hay các quỹ trái phiếu xanh một cách minh bạch và cạnh tranh hơn.
Bên cạnh đó, trung tâm tài chính quốc tế sẽ hình thành hạ tầng giao dịch và định danh tài sản xanh chuẩn mực, nơi các công cụ tài chính bền vững như trái phiếu xanh, chứng chỉ carbon, quỹ đầu tư tác động được niêm yết và giao dịch công khai. Khi đó, ngân hàng Việt Nam không chỉ cho vay truyền thống, mà còn có thể trở thành “nhà cấu trúc” tài chính xanh, đóng vai trò trung gian kết nối giữa nhà đầu tư quốc tế và doanh nghiệp trong nước.
Quan trọng hơn, việc áp dụng IFRS giúp tăng niềm tin của thị trường quốc tế. Khi báo cáo tài chính của ngân hàng Việt Nam bao gồm cả những đánh giá về rủi ro khí hậu và tuân thủ chuẩn ESG, chi phí vốn trong các giao dịch xuyên biên giới sẽ giảm đáng kể. Có thể nói, đây là bước nâng hạng vị thế của hệ thống ngân hàng Việt Nam trên bản đồ tài chính toàn cầu.
Đâu là rào cản lớn nhất hiện nay khiến ngân hàng Việt Nam vẫn khó tiếp cận nguồn vốn xanh quốc tế, theo ông?
Rào cản lớn nhất là thiếu đồng bộ giữa thể chế, chuẩn mực và năng lực. Thể chế tài chính xanh vẫn còn giai đoạn đầu, Việt Nam chưa có bộ tiêu chuẩn xanh quốc gia được quốc tế công nhận, khiến tiêu chí dự án xanh chưa thống nhất.
Chuẩn mực báo cáo cũng là hạn chế, khi IFRS chưa áp dụng rộng rãi, làm cho rủi ro khí hậu và tác động phát thải trong danh mục tín dụng chưa được minh bạch hoá. Nhà đầu tư quốc tế khó định lượng “độ xanh” của ngân hàng Việt Nam. Ngoài ra năng lực đánh giá ESG còn hạn chế, nhiều ngân hàng mới dừng ở bước sàng lọc rủi ro cơ bản, thiếu dữ liệu, thiếu mô hình tính toán vòng đời carbon và thiếu chuyên gia.
Muốn gỡ nút thắt trên, cần thực hiện đồng bộ hoàn thiện thể chế và tiêu chuẩn xanh quốc gia; chuẩn hóa báo cáo theo IFRS và ESG; và tăng năng lực giám sát tín dụng xanh. Khi ba yếu tố này đồng bộ, dòng vốn xanh toàn cầu sẽ thực sự chảy vào Việt Nam.
Vậy theo ông, các ngân hàng Việt Nam cần phát triển danh mục xanh như thế nào, đặc biệt với các khoản vay gắn với mục tiêu phát thải ròng bằng 0 để thúc đẩy tín dụng xanh?
Trước hết, ngân hàng phải thay đổi cách tiếp cận: tín dụng xanh không chỉ là cho vay ít gây hại cho môi trường, mà phải trở thành chiến lược cốt lõi trong mô hình kinh doanh, gắn liền với mục tiêu phát thải ròng bằng 0 của quốc gia.
Mỗi ngân hàng nên xem danh mục tín dụng như một bản đồ carbon, nơi từng khoản vay có “dấu vết khí thải” có thể đo lường được. Một dự án năng lượng tái tạo, giao thông sạch hay đô thị thông minh không chỉ mang lại lợi nhuận tài chính, mà còn tạo giá trị môi trường cụ thể, có thể định lượng và báo cáo theo chuẩn ESG.
Bên cạnh đó, các ngân hàng không nên giới hạn trong các dự án xanh truyền thống, mà cần tiếp cận cả lĩnh vực phát thải cao như thép, xi măng, vận tải nếu doanh nghiệp có kế hoạch chuyển đổi công nghệ hoặc sử dụng năng lượng tái tạo. Đây là xu hướng “tài chính chuyển đổi” (transition finance) mà nhiều trung tâm tài chính lớn trên thế giới đang thúc đẩy mạnh mẽ.
Một hướng đi đáng chú ý khác là các khoản vay gắn với kết quả bền vững, trong đó lãi suất được điều chỉnh theo mức độ doanh nghiệp đạt các mục tiêu ESG. Doanh nghiệp giảm phát thải nhiều hơn sẽ được hưởng lãi suất ưu đãi hơn. Đây là cơ chế khuyến khích thay đổi hành vi, biến mục tiêu môi trường thành động lực kinh doanh cụ thể.
Để làm được điều đó, ngân hàng cần đầu tư mạnh vào năng lực thẩm định, đo lường phát thải và đội ngũ chuyên gia ESG chuyên sâu. Khi hệ thống có thể lượng hóa tác động môi trường của từng khoản vay, tín dụng xanh sẽ không còn là khẩu hiệu, mà là cấu phần tất yếu trong chiến lược tăng trưởng dài hạn.
Xin trân trọng cảm ơn ông!
